कुल्फी दिवाळी अंक २०२३ Kulfi Diwali Ank 2023

पुस्तक - कुल्फी दिवाळी अंक २०२३ (Kulfi Diwali Ank 2023)
संपादक - ऋषिकेश दाभोळकर (Rushikesh Dabholkar)
भाषा - मराठी (Marathi)
पाने - ८२
ISBN - दिलेला नाही
छापील किंमत - २२०

वाचनालयात दिवाळी अंक चाळताना नजर गेली ह्या अंकावर. नाव वेगळंच... कुल्फी. आकार वेगळा चौरसाकर..आणि वर कार्टून/अर्कचित्र. धमाल करणारी मुलं. ते बघूनच हसू आलं आणि आत काय आहे बघूया म्हणून मासिक हातात घेतलं. सहज पानं चाळली. तर पानोपानी रंगीबेरंगी पेंटिंग्ज. काही वास्तवदर्शी तर काही अर्कचित्र. डोळ्यात भरणारे रंग, मनोवेधक मांडणी आणि उच्च दर्जाची कला बघून मन मोहून गेलं. लहान मुलांसाठीचा दिवाळी अंक आहे हे कळत होतं पण इतका सुबक, सुंदर की मोठ्यांनाही त्याचं रूपडं आकर्षित करेल असं दिसलं.

मुलांसाठी इतकी मेहनत घेऊन, विचार करून, खर्च करून बनवलेला हा दिवाळी अंक बघून माझ्यातलं लहान मूल जागं झालं. आणि मी अंक घरी आणला.

आता तुम्हीच ही काही पानं बघा म्हणजे तुम्हाला सुध्दा माझं म्हणणं पटेल.













ह्या मासिकात गोष्टी आहेत. प्रवास वर्णन आहे. एक विज्ञान कथा आहे. मुलांसाठी गुलाजारांनी लिहिलेल्या पुस्तक संचाची ओळख करून दिली आहे. प्रमाण भाषेप्रमाणे मराठीच्या बोलींतल्या गोष्टी आहेत. मुलांचा एक ग्रुप पोटात शिरतो आणि आपली पचनसंस्था एखाद्या "फॅक्टरी व्हिजिट" प्रमाणे बघतो अशी कल्पना करून माहितीपर लेख आहे. कुमार गंधर्व ह्यांच्या गाण्याची ओळख लहानपणी कशी झाली असा एक लेख आहे.

एक मला आवडलं की नेहमीप्रमाणे प्राण्यांच्या गोष्टी - माणसांच्या ऐवजी प्राणी पात्र म्हणून दाखवायच्या - असा प्रकार इथे नाही. तर खऱ्याखुऱ्या माणसांच्या खऱ्याखुऱ्या घटनांच्या गोष्टी आहेत. सुपर हिरो आणि कार्टून नाहीत. थेट "तात्पर्य" सांगणाऱ्या नीतीकथा नाहीत. तरी काहीतरी सांगणाऱ्या गोष्टी आहेत. आपलं आपण ते शोधायचं आहे.

सगळाच मजकूर खूप धमाल आहेत असं नाही. पण वेगवेगळी भावविश्वे नवे अनुभव मुलांसमोर सादर करणारा आहे. पाचवी-सातवी पुढच्या मुलांना स्वतःला नीट समजेल. लहान मुलांना मात्र मोठ्या व्यक्तीने वाचून दाखवून, थोडं समजावून सांगायला लागेल. थोडं गंभीर, थोडं डोक्याला चालना देणारं वेगळ्या धाटणीचं हे लेखन आहे.

मासिकात दिलेल्या माहितीनुसार ह्या नियतकालिकाचे वर्षात तीन अंक निघतात (उन्हाळी, पावसाळी आणि दिवाळी). हल्ली कोणी वाचत नाही, इंग्लिश मिडीयम मुळे मुलांना मराठी वाचता येत नाही, समजत नाही; अशी रड सगळीकडे चालू असताना मराठी भाषेत मुलांसाठी इतके उच्च निर्मितीमूल्य असणारा दिवाळी अंक काढणाऱ्या कुल्फीच्या निर्मात्यांच्या धाडसाला वंदन. त्यांचा हा प्रयत्न महाराष्ट्रभर पोचो, त्यांना चांगला प्रतिसाद मिळो आणि हा उपक्रम दीर्घायुषी ठरो ही माझी प्रार्थना. परिचय लिहून ही माहिती प्रसारित करण्यात माझा खारीचा वाटा.

मला अंक वाचनालयात मिळाला. तुम्हाला कुठे उपलब्ध होतो आहे का पहा. नाहीतर पुढे दिलेल्या माहितीनुसार "कुल्फी"च्या टीमशी संपर्क साधून थेट त्यांच्याकडून मिळतोय का बघा.

———————————————————————————-
मी दिलेली पुस्तक श्रेणी :- आवा ( आवर्जून वाचा )
———————————————————————————-




———————————————————————————-
आवा ( आवर्जून वाचा )
जवा ( जमल्यास वाचा )
वाठीनावाठी ( वाचलं तर ठीक नाही वाचलं तरी ठीक )
नावाठी ( नाही वाचलं तरी ठीक )
———————————————————————————

रुळानुबंध (Rulanubandh)

पुस्तक - रुळानुबंध (Rulanubandh)
लेखक - गणेश मनोहर कुलकर्णी (Ganesh Manohar Kulkarni)
भाषा - मराठी (Marathi)
पाने - १४६
प्रकाशन - शब्दमल्हार प्रकाशन. ऑक्टोबर २०२३
ISBN - 978-93-91807-24-5
छापील किंमत - २६०/-

"झुक झुक झुक झुक आगीनगाडी, धुरांच्या रेषा हवेत काढी... पळती झाडे पाहूया, मामाच्या गावाला जाऊया !" हे सगळ्यांचं आवडतं बालगीत. रेल्वे प्रवास करताना खिडकीच्या बाहेरून पळती झाडे, नवनवीन गावे, बदलती स्टेशने, त्याच्यावरची माणसे व विक्रेते, वल्ली सहप्रवासी, त्यांच्याशी गप्पा, गर्दी-गोंधळ अशा वेगवेगळ्या प्रकारे आपण रेल्वे प्रवासाचा आनंद घेत असतो. खिडकीतून बाहेर बघताना इतकी मजा येते, तर थेट इंजिनात बसल्यावर कसं वाटत असेल? हा विचार प्रत्येकाच्या मनात कधी ना कधी डोकावला असेलच. रेल्वेमध्ये ज्यांच्या ओळखी असतील किंवा काही खास परवानगी मिळवून हा अनुभव घेणे शक्य असेल अशा लोकांनी रेल्वे ड्रायव्हर बरोबर प्रवास करूनही बघितला असेल. पण असे फार कमीच ऐकू येते. त्यामुळे प्रत्यक्ष बसायला मिळाले नाही तरी इंजिनात बसण्याचा अनुभव कसा असतो ह्याची उत्सुकता नक्कीच असेल. आपली हीच उत्सुकता पूर्ण करण्याचं काम हे पुस्तक करत आहे.

पुस्तकाचे लेखक गणेश कुलकर्णी हे पश्चिम रेल्वेच्या पश्चिम रेल्वेत जलदगती गाड्या (एक्सप्रेस) यांचे इंजिन चालक आहेत. गाडी चालवताना कसं सतर्क रहावं लागतं, काय काय गोष्टी समोर दिसतात, काय घटना घडतात, कशा प्रकारचा मानसिक ताणतणाव झेलावा लागतो इ. चं वर्णन त्यांनी या पुस्तकात केलं आहे. वेगवेगळ्या नियतकालिकांत लेखकाने आपले अनुभवविश्व मांडणारे लेख लिहिले आहेत. असे हे पूर्वप्रसिद्ध लेख या पुस्तकात संग्रहित करून वाचकांसमोर सादर झाले आहेत.

इंजिनचालक गाडी चालवतो म्हणजे हिरवा सिग्नल दिसला की वेग वाढवायचा, लाल सिग्नल दिसला की गाडी थांबवायची आणि कोणी रूळ ओलांडताना समोर दिसलं की हॉर्न वाजवून त्याला सावध करायचं अशी या कामाबद्दलची माझी साधी सोपी कल्पना. पण जितकं हे साधं वाटतं तितकं ते साधं नाही. कारण सतत सिग्नल कडे लक्ष ठेवणं, त्यानुसार गाडीचा वेग कमी जास्त करणं, आजूबाजूला रेल्वे संबंधित जी चिन्ह असतात ते वाचून त्याप्रमाणे कृतीणं कर हे खूप एकाग्रतेचं काम आहे. त्यातही इंजिनात इंधन सतत जळत असतं त्यामुळे इंजिन तापलेलं असतं. दिवसाचा प्रवास असेल तर उन्हामुळे ते आणखी तापणार. अशा परिस्थितीत आपल्या ड्युटीच्या वेळेत पूर्ण वेळ शरीर आणि मन सतर्क ठेवून काम करायचं, जर त्यात काही चूक झाली तर स्वतःचे आणि गाडीतल्या हजारो प्रवासांचे प्राण धोक्यात. असं हे कामाचं अतिशय आव्हानात्मक स्वरूप लेखकाने आपल्यासमोर प्रभावीपणे मांडलं आहे.

रेल्वेच्या गाडीखाली येऊन होणाऱ्या अपघाताच्या बातम्या आपण नेहमी वाचत असतो. ते वाचून आपण हळहळतो. पण ज्या गाडीखाली हा अपघात होतो त्या गाडीच्या चालकाची अवस्था कशी होत असेल? समोर व्यक्तीचे मरण दिसतंय पण काहीच करू शकत नाही. गाडीचा ब्रेक अचानक दाबला तर गाडी रुळावरून घसरेल आणि एका व्यक्तीला वाचवायच्या नादात शेकडो लोक मृत्युमुखी पडतील. त्यामुळे मनावर दगड ठेवून गाडी पुढे हाकावीच लागते आणि गाडीचा वेग कमी होऊन गाडी पुढे थांबवली जाते. आणि मग त्या छिन्नविछिन्न झालेल्या देहाची वर्दी पोलिसात द्यायची. रुग्णवाहिका बोलवायची. जर इंजिनामध्ये त्यामुळे काही अडकले असेल तर ते स्वतःच्या हातानेच काढायचे. असला भयंकर, भीतीदायक, नकोसा अनुभव दुर्दैवाने इंजिनचालकाला पुन्हा पुन्हा घ्यावा लागतो. असे स्वतःचे आणि इतर चालकांचे अनुभव लेखकाने सांगितले आहेत. अपघातांचीच दुसरी बाजू आहे आत्महत्या. आत्महत्या करायला आलेल्या व्यक्तीला वाचवण्याचे काही यशस्वी आणि काही यशस्वी प्रयत्न लेखकाने दिले आहेत. ते वाचताना अंगावर शहरा येतो; डोळ्यात पाणी येतं.

काम संपलं की इंजिनचालकांसाठी काय सोयी असतात, तिथे वल्ली ड्रायव्हर कसे भेटतात, कामाच्या स्वरूपाचा शरीरावर कसा परिणाम होतो, कटुंबिक आयुष्यही "डिस्टर्ब" असतं, मग हे ताण-तणाव लेखक कसे घालवतो ह्याचे पण अनुभव आहेत. इंजिनचालकालाच्या कामाची ही गंभीर बाजू जशी आहे तशीच या कामात येणारे आनंददायक अनुभव सुद्धा आहेत. इंजिनमधून दिसणारी सुंदर निसर्ग दृश्ये व बदलणारे हवामान ह्यांचा अनुभव येत असतो. त्याचे छान वर्णन लेखकाने केले आहे.

फक्त उदरनिर्वाहाचे साधन म्हणून रेल्वे लेखकाच्या आयुष्यात नाही तर रेल्वे हा त्याच्या अभ्यासाचा, आकर्षणाचा आणि आनंदाचा सुद्धा भाग आहे हे पुस्तकातले काही लेख वाचून कळतं. "युद्ध आणि रेल्वे" या लेखात रेल्वेच्या जागतिक इतिहासावरती एक नजर टाकली आहे. प्रवासी वाहतुकीपेक्षा मालवाहतूक आणि त्यातही लष्करी साधनसामग्री, कुमक आणि सैन्य यांची नेआण करण्यासाठी रेल्वे लाईन टाकल्या गेल्या हे लेखकाने स्पष्ट केलं आहे. युरोपियन युद्धांमध्ये व महायुद्धांमध्ये रेल्वेचा सामारिक वापर कसा केला गेला, त्यात झालेल्या त्रुटी किंवा गडबडीमुळे युद्धही हरलं गेलं अशी अपरिचित उदाहरणं लेखकाने दिली आहेत.

"चित्रपट आणि रेल्वे" या लेखात मराठी हिंदी चित्रपटांमध्ये रेल्वेचा कसा वापर झाला आहे, दृश्यांमध्ये रेल्वे कशी दिसते, काही वेळा रेल्वेच्या आजूबाजूला कथानक कसं घडतं, रेल्वेत काय काय चित्रित झालं आहे याचा मागवा घेतला आहे.

"यात्रेतली गुन्हेगारी" मध्ये रेल्वेत घडणाऱ्या चोऱ्यामाऱ्या व त्यासाठी चोर वापरत असलेल्या क्लृप्त्या, प्रवाशांचा निष्काळजीपणा तर कधीकधी भोळेपणा याचे किस्से सांगितले आहेत. ज्याच्या वस्तूंची चोरी झाली त्याच्यासाठी ते निश्चित त्रासदायक आहेत पण वाचकांसाठी ते थोडे गमतीशीर आणि पुढच्यास ठेच मागचा शहाणा या न्यायाने जागरूक करणारे आहेत.

"चकवा" आणि "एका काठीचा प्रवास" हे लेखकाचे स्वतःचे एक प्रवासी या भूमिकेत आलेले अनुभव आहेत. एक प्रवास तसा लहानसा पण गाड्यांचा गोंधळ, अपुरी माहिती आणि चुकीचे मार्गदर्शन यामुळे काही तासांचा प्रवास चार-पाचपट कसा झाला हे "चकवा" या लेखात आहे. एकदा लेखकाने दुसऱ्या गावात एक काठी( पोलिसांचा दंडुका असतो तशी) विकत घेतली आणि परत येताना ती गाडीत विसरला. रेल्वे कर्मचारी असल्यामुळे इतर रेल्वे कर्मचाऱ्यांच्या सहाय्याने ती काठी मिळवायचा प्रयत्न केला. आणि ती काठी सुद्धा मजल दरमजल करीत मजेशीर घटना घडवत लेखकापर्यंत येऊन पोचली. त्याची धमाल लेखकाने "एका काठीचा प्रवास" सांगितली आहे.

कामाचा ताण घालवण्यासाठी श्री. कुलकर्णी ह्यांनी कला व साहित्य यांची आवड जाणीवपूर्वक जोपासली. त्यांच्या या प्रगल्भतेची आणि व्यासंगाची जाणीव पुस्तक वाचताना आपल्याला पदोपदी होते. लेखकाचं संवेदनशील मन दिसतं तसंच खुसखुशीत लेखनशैली दिसते. शेरोशायरी किंवा गाण्यांचा वापर त्यांनी केला आहे. शब्दांची निवड व वाक्यरचना यातून आपण लेखक आपल्याला खिळवून ठेवतो. त्यामुळे मुळातच इंटरेस्टिंग असणारा हा विषय अजून वाचनीय होतो. पुस्तकाच्या उच्च अभिरुचीची ओळख मुखपृष्ठावरच्या मोहक रेल्वे तालचित्राने होते. मला हे चित्र खूप आवडलं. विजय बिस्वाल ह्यांचं पेंटींग आहे.

आता काही पानं उदाहरणादाखल

अनुक्रमणिका


चालकाच्या कामातला किचकटपणा आणि अष्टावधानी राहण्याची गरज

काम संपल्यावर


अपघात आणि आत्महत्या यांबद्दल



रेल्वेच्या युद्धकालीन महत्त्वाचे एक उदाहरण


सिने-रेल्वे


परिस्थितीच्या रेट्यामुळे लेखकाला ही नोकरी स्वीकारावी लागली असली तरी मूळचा पिंड हा लेखकाचा-कलाकाराचा आहे ते आपल्याला नक्की जाणवतं. त्यामुळे ह्या अनुभवांचं शब्दांकन करण्याची दुसऱ्या कोणी गरज भासली नाही.
त्यांच्या या व्यसंगाचा अनुभव मला त्यांच्या मुलाखतीत आला. डोंबिवलीत ध्रुव नॉलेज अकॅडमीने त्यांची मुलाखत आयोजित केली होती. श्री माधव जोशी यांनी ती मुलाखत घेतली. हे पुस्तक, त्यांचे अनुभव, कलाप्रियता अशा विविध विषयांना मुलाखतीत स्पर्श करण्यात आला. मी प्रत्यक्ष त्या मुलाखतीला उपस्थित होतो. ती मुलाखत तुम्ही युट्युब वर ऐकू शकाल. मग तर तुमची उत्सुकता अजूनच वाढेल.




Youtube video link - https://www.youtube.com/watch?v=xjdg2NNFWl0

पुस्तक ऑनलाईन विकत घ्यायला उपलब्ध दिसतंय. या पुस्तकाद्वारे गणेश कुलकर्णी इंजिनचालकाच्या अनुभव विश्वात घेऊन जातायत. चालकाच्याच्या खुर्चीवर बसवतायत. समोरच्या काचेतून दिसणारी दृश्य आपल्याला बघायला देतायत. मग अशी ही संधी तुम्ही आम्ही का बरं सोडायची? पुस्तक विकत घेण्याचं तिकीट काढायचं की दिलाच आपल्याला रेल्वेने हिरवा झेंडा. तेव्हा द्या शिट्टी आणि सुरू करा प्रवास सुरू करा "कू..... कू..."

———————————————————————————-
मी दिलेली पुस्तक श्रेणी :- आवा ( आवर्जून वाचा )
———————————————————————————-




———————————————————————————-
आवा ( आवर्जून वाचा )
जवा ( जमल्यास वाचा )
वाठीनावाठी ( वाचलं तर ठीक नाही वाचलं तरी ठीक )
नावाठी ( नाही वाचलं तरी ठीक )
———————————————————————————

क्रिककथा दिवाळी अंक २०२३ (Crickatha Diwali Ank 2023)

पुस्तक - क्रिककथा दिवाळी अंक २०२३ (Crickatha Diwali Ank 2023)
संपादक - कौस्तुभ चाटे (Kaustubh Chate)
भाषा - मराठी (Marathi)
पाने - १२४
प्रकाशन - अतुल गद्रे. crickatha.com २०२३
ISBN - दिलेला नाही
छापील किंमत - ३००/- रु.

क्रिकेट ह्या विषयाला वाहिलेल्या वैशिष्ट्यपूर्ण दिवाळी अंकाचं हे तिसरं वर्ष. भारतीयांचा सर्वात आवडता खेळ असणाऱ्या क्रिकेट बद्दल हा अंक असल्यामुळे नियमित वाचक नसणाऱ्यांनाही वाचायला आवडेल अशी ही संकल्पना आहे. ह्यात बरेच लेख आहेत, मुलाखती आहेत इतकंच काय शब्दकोडे आणि व्यंगचित्रं पण आहेत. सर्व काही क्रिकेट भोवती गुंफलेलं. त्यातही वैशिष्टय म्हणजे क्रिकेटविश्वाचा विविधअंगानी वेध घेतला आहे. आजच्या क्रिकेट बद्दल आहे तसंच जुन्या काळातल्या क्रिकेटबद्दल आहे. एकदिवसीय, वीसवीस, कसोटी ह्या प्रकारांबद्दलचे लेख आहेत. आंतरराष्ट्रीय, रणजी पासून शिवाजी पार्क सारख्या क्लब पर्यंतच्या क्रिकेटबद्दल आहे. महिला क्रिकेट बद्दल आहे. जुन्या प्रथितयश खेळाडूंबद्दल लिहिलं आहे तसंच उगवत्या ताऱ्यांबद्दल सुद्धा. क्रिकेट मध्ये वापरल्या जाणाऱ्या तांत्रिक उपकरणांबद्दल लेख आहे. ह्या अंकाची अजून एक जमेची फक्त खेळ आणि खेळाडू ह्यांपुरतं लेखन सीमित नाही. खेळाडूंना मदत करणारे फिटनेस ट्रेनर, समालोचक, क्रिकेट संघटना पदाधिकारी ह्यांच्याशी सुद्धा संवाद साधला आहे. त्यातून पडद्यामागच्या लोकांचे कर्तृत्व, महत्त्व आणि त्यांचे अनुभव आपल्याला वाचता येतात.
पुण्यात एक क्रिकेट संग्रहालय सुरु आहे. त्याबद्दल माहिती आहे 
क्रिकेटचा देव - सचिन तेंडुलकर - वयाची ५० वर्षे पूर्ण करत आहे. त्यानिमित्त एका खास विभागात सचिनच्या आठवणी, त्याच्या बद्दलच्या भावना अनेकांनी लेखांतून मांडल्या आहेत.

ह्या अंकात घेतलेल्या काही मुलाखती आणि काही जादाचा मजकूर क्रिककथा च्या वेबसाईटवर आहे. त्याचे QR कोड देण्याचा वेगळा प्रयोग ह्यात केला आहे.

अंकात भरपूर लेख आहेत. त्यामुळे सगळ्यांबद्दल सांगणं कठीण आहे. पण अनुक्रमणिकेवरून तुमच्या लक्षात येईलच. काही लेखांची उदाहरणेही देतो.

१)

२)

३)

४)

५)

६)



क्रिकेटवेडे असाल तर हे सगळं वाचायला, त्याबद्दल बोलायला , चर्चा करायला आवडेलच. फार क्रिकेट न बघणारे असाल -  माझ्यासारखे - तरी ह्या क्षेत्रातले किस्से, तांत्रिक माहिती, मुलाखती, पूरक माहिती सुद्धा रंजक आणि ज्ञानवर्धक आहे. 

———————————————————————————-
मी दिलेली पुस्तक श्रेणी :-
क्रिकेटप्रेमी असाल तर - आवा ( आवर्जून वाचा )
इतरांनी - जवा ( जमल्यास वाचा )
———————————————————————————-




———————————————————————————-
आवा ( आवर्जून वाचा )
जवा ( जमल्यास वाचा )
वाठीनावाठी ( वाचलं तर ठीक नाही वाचलं तरी ठीक )
नावाठी ( नाही वाचलं तरी ठीक )
———————————————————————————

५९६० आणि इतर चित्तचक्षुचमत्कारिक कथा (5960 Ani itar chittchakshuchamatkarik katha)

पुस्तक - ५९६० आणि इतर चित्तचक्षुचमत्कारिक कथा (5960 Ani itar chittchakshuchamatkarik katha)
लेखक - इमॅन्युअल व्हिन्सेंट सँडर (Emanuel Vincent Sander)
भाषा - मराठी (Marathi)
पाने - १८७
प्रकाशन - सांगाती प्रकाशन, ऑगस्ट २०२३
छापील किंमत - रु. २७०/-
ISBN - 978-93-5768-417-0


"लोकसत्ता"च्या ५ नोव्हेंबर च्या लोकरंग पुरवणीत "निवडू आणि वाचू आनंदे" असा लेख आला होता. ज्यात अनेक नामवंत लेखक, पत्रकार, कलाकार ह्यांनी आपल्या आवडीची ५ पुस्तके दिली होती. त्यात हृषिकेश गुप्ते ह्या प्रसिद्ध लेखकाने दिलेल्या यादीत "५९६० आणि इतर चित्तचक्षुचमत्कारिक कथा" हे पुस्तक होतं. नेटवर त्याबद्दल बघितलं तर फार माहिती मिळाली नाही. पण लक्षात आलं की पुस्तकाचा लेखक इमॅन्युअल माझ्या फेसबुक फ्रेंडलिस्ट मध्ये आहे. एक तरुण लेखक आहे. बहुधा हे त्याचं पाहिलंच पुस्तक. त्याच्याशी कधी थेट भेट किंवा चॅट पण कधी झालं नव्हतं. पुस्तकाचं नाव आणि त्याचा पाठमजकूर (ब्लर्ब) वाचून काहीतरी वेगळं, फँटसी, भीतीकथा अशा स्वरूपाचं लेखन आहे हे कळलं आणि उत्सुकतेने पुस्तक ऑनलाईन विकत घेतलं.

पृथ्वी, ग्रह, तारे ह्यांनी बनलेलं आपलं विश्व आहे. पण असं एकच विश्व नाही तर कितीतरी समांतर विश्व असतील. त्यात आपल्या सारखेच किंबहुना आपलीच प्रतिकृती असणारे लोक असतील. त्यांचं जीवन आपलं जीवन एकमेकांशी निगडीत असेल. काही दुष्ट शक्ती - "डार्क गॉड" ह्यांच्याकडे असीम ताकद असेल आणि ते दुसऱ्या विश्वातल्या जीवांचे आयुष्य नियंत्रित करू शकत असतील. महाबलाढ्य शक्तीधारी देव/राक्षस चित्रविचित्ररूपधारी जीव हे एकमेकांशी ह्या विश्वांच्या सत्तेवरून झगडत असतील. ते लोकांच्या मनात शिरून; त्यांना झपाटून एकमेकांचे खून करणं, त्रास देणं, आत्महत्या करणं ह्यासाठी प्रवृत्त करतील. ह्या जगातल्या सामान्य लोकांना आपल्याशी कोण खेळ खेळतंय, कठपुतळीसारखं नाचवतंय हे कळणार नाही. आणि मग काय काय "चित्तचक्षुचमत्कारिक" घटना घडतील... त्यांच्या ह्या गोष्टी.

पण... ही पूर्वपीठिका जितकी "चित्तचक्षुचमत्कारिक" आहे तितक्या ह्या कथा अजिबात नाहीत. कारण ह्या कथांमध्ये एखादा खून किंवा हत्या घडते. पण ती कशी घडते, त्याचं पुढे काय होतं, त्यातून महाशक्ती काय डाव साधतात हे चित्र उभं करण्याऐवजी लेखकाचा पूर्ण भर प्रसंगाची शब्दबंबाळ वर्णनं, एकमेकांशी संबंध नसलेले पात्रांचे संवाद, काहीतरी abstract वाक्यं (किंबहुना absurd वाक्यं); आजच्या पोरांची भाषा दाखवण्यासाठी "XXX" ऐवजी थेट शिव्या, लैंगिक क्रियांचा विनाकारण तपशील दाखवून बोल्डनेस आणण्याचा प्रयत्न असला सगळा फापटपसारा आहे. बरंच काही लिहायचं आहे, बरंच काही लिहिलं सुद्धा आहे पण वाचकाला काही पत्ता लागला नाही पाहिजे; त्याने हवे असल्यास काही कथाबिंदू गोष्टी लक्षात ठेवावेत आणि जमलं तर आपला आपण अर्थ काढावा; असला वेडगळपणा आहे.

काही पाने उदाहरणादाखल

अनुक्रमणिका


दुसरे विश्व आणि त्यातल्या शक्तींचा परिणाम अशी वातावरण निर्मिती करणाऱ्या सुरुवातीच्या मोजक्या काही पानांपैकी

दुसऱ्या गोष्टीत कॉलेजमधली मुलं एकांकिका बसवतायत तो प्रसंग. (काही कळलं तर मला सांगा)

हे वर्णन "बोल्ड" का शृंगारिक का ओंगळ हे ज्याचं त्याने ठरवावं. ह्या खास वर्णनाने कथा काही पुढे गेली असेल असं मला वाटलं नाही 



पहिल्या दोन गोष्टी मी प्रामाणिकपणे नीट वाचल्या. लेखक जी कल्पना करतोय ती मनात ठसत नसली तरी ती तशी आहे हे धरून वाचल्या. त्यानंतरच्या कथेत जे भरताड होतं ते भराभर वाचलं. पण ना शेंडा-ना-बुडखा. मग पुढच्या गोष्टी वरवर वाचल्या. त्यातही हाच पाणचटपणा बघून पुस्तक पुढे वाचणं म्हणजे वेळ फुकट घालवणं आहे असंच वाटत राहिलं. ह्या सगळ्या कथा स्वतंत्र असल्या तरी एकमेकांशी निगडीत आहेत असं म्हटलं आहे. म्हणून "रोचक शेवटच" थेट वाचूया म्हणजे रहस्य तरी कळेल असं वाटलं. मग पुस्तक उलटं वाचायचा प्रयत्न केला. "तरी बी न्हाईच !"

एकूण ही लक्षणं "मानाचे साहित्यिक पुरस्कार" मिळलेल्या पण मला बंडल वाटलेल्या पुस्तकांशी जुळणारी दिसली.(गॉड ऑफ स्मॉल थिंग्स, रेत समाधी, व्हाईट टायगर, हिंदू इ.). त्यामुळे येत्या काही महिन्यांत ही पुरस्कारप्राप्त प्रसिद्ध कादंबरी झाली तर मला नवल वाटणार नाही.

त्यामुळे तुम्ही वाचावं असं मी सुचवणार नाही. पण वरचं वर्णन वाचून तुम्हाला वाचावंसं वाटलं किंवा तुम्ही आधीच वाचलं असेल तर तुमचा अभिप्राय मला सांगा. माझ्या डोक्यावरून हे पुस्तक गेलंय पण तुम्हाला समजलं तर मला समजावून सांगा; निराळ्या पद्धतीने हे पुस्तक वाचलं पाहिजे का हे समजावून सांगा.

———————————————————————————-
मी दिलेली पुस्तक श्रेणी :- नावाठी ( नाही वाचलं तरी ठीक )
———————————————————————————-







———————————————————————————-
आवा ( आवर्जून वाचा )
जवा ( जमल्यास वाचा )
वाठीनावाठी ( वाचलं तर ठीक नाही वाचलं तरी ठीक )
नावाठी ( नाही वाचलं तरी ठीक )
———————————————————————————

गोल्पे विभोर (Golpe Vibhor)

पुस्तक - गोल्पे विभोर (Golpe Vibhor)
लेखिका - बाणी बसू (Bani Basu)
अनुवादक - सुमती जोशी (Sumati Joshi)
भाषा - मराठी (Marathi)
मूळ पुस्तकाची भाषा - बंगाली
पाने - १९२
प्रकाशन - रोहन प्रकाशन, सप्टेंबर २०२३

छापील किंमत - २७५ /- रु.
ISBN - 978-93-92374-89-0

बाणी बसू लिखित बंगाली कथासंग्रहाचा हा मराठी अनुवाद आहे. बाणी बसू ह्या प्रथितयश बंगाली लेखिका आहेत. त्यांची आणि अनुवादिकेची पुस्तकात दिलेली माहिती वाचून घ्या.


सुखवस्तू, मध्यमवर्गीय कुटुंबात घडणाऱ्या किंवा घडू शकतील असे प्रसंग, नातेसंबंध, मानवी भावभावनांची नाना रूपे ह्यांच्या भोवती कथा गुंफलेल्या आहेत. प्रत्येक कथा वेगळी आहे. त्यामुळे पुस्तक थीमबेस्ड असं नाहीये. गोष्टी विनोदी नाहीत किंवा खूप रडक्या सुद्धा नाहीत. वाचायला मजा येते आणि शेवट काहीसा अनपेक्षित असा होतो. पण तो अशक्य किंवा अतर्क्य अशा प्रकारात जातात नाही; त्यामुळे "हं... असंही होऊ शकतं" अशा भावना मनात येतात.
प्रत्येक कथेबद्दल थोडक्यात सांगतो.

१) निळ्या रंगाचा चुडीदार - एका घरात दोन शाळकरी मुली आहेत. एक घरमालकाची मुलगी आणि दुसरी घरातली मोलकरीण. घरची गृहिणी मोलकरीण मुलीच्या वयाची जाणीव ठेवून चांगलं वागवते आहे. तरी घरातली मुलगी आणि नोकराणी ह्यांना मिळणाऱ्या सुविधांमध्ये फरक तर पडणारच. आपली आई नोकराचं जास्त कौतुक करते असा मुलीचा आरोप असतो. तर मालकिणीच्या मुलीशी नोकर मुलीची स्पर्धा चालू असते. लहानपणाचे हे हेवेदावे पुढे काय वळण घेतात.
२) साळींदराचं गूढ - एका डॉक्टरकडे एक इमर्जन्सी केस येते. माणूस पूर्ण रक्तबंबाळ. पूर्णपणे काट्यांनी टोचल्यासारखा. उपचारांचा उपयोग होत नाही. काही दिवसांनी अजून एक केस. हळूहळू गावोगावी अशा घटना वाढत जातात. मारणारा माणूस म्हणतो साळींदराने हल्ला केला. पण साळींदर कोणाला दिसत नाही. भरवस्तीत सुद्धा झालेल्या मृत्यूत हीच लक्षणे. काय आहे हा प्रकार ? त्यासाठी गोष्ट वाचाच.
३) झिरो कॅपिटल - पारंपरिक लोखंडाचा, भंगाराचा मोठा व्यवसाय असणाऱ्या घरातली पुढची पिढी आता वेगळ्या पद्धतीने धंदा करू पाहतेय. शून्य गुंतवणुकीतून जास्त नफा कमावण्याचा फसवणुकीचा मार्ग कसा यशस्वी होतो. कोणाचा फायदा तर कोणाचं आर्थिक आणि भावनिक नुकसान.
४) लाडाची झुपली - एक वृद्ध जोडपं आयुष्यातला एकटेपणा, कंटाळलेपणा घालवण्यासाठी कुत्र्याचं पिल्लू पाळतात. जणू घरात नवं बाळच येत. दिसामाशी वाढू लागत. मोठं होतं. "मुलं मोठी झाली, त्यांना शिंग फुटली"की जे होतं ते इथेही झालं तर... हे चित्रित करणारी हृद्य गोष्ट आहे.
५) पिसिमा आत्याई - वडिलांच्या मृत्यूनंतर त्यांची चारपाच मुलं एकत्र जमली आहेत. संपत्तीची वाटणी तर होईलच पण वडिलांच्या वृद्ध बहिणीचा - आत्याईचा - सांभाळ कोणी करायचा ? त्याच्या नफ्यातोट्याची गणितं !
६) विकल्प की अविकल्प - एक सुतार आपल्या कामातले बारकावे एका तरुण मुलीला समजावून सांगतोय. जणू जीवनाचं तत्त्वज्ञानच सांगतोय.
७) जातीचा गर्व - दोन शेजारी मुलांमधली भांडणं आणि त्यात अनपेक्षितपणे डोकावणारी जात.
८) भविष्यातली एंजल सिटी - ही एक कल्पनारम्य (फँटसी) कथा आहे. भविष्यात कधीतरी असं घडतं आहे की .. अमेरिकेसारख्या लांबवरच्या एंजल सिटीतले तरुण पुन्हा एकदा दुर्गापूजा साजरी करतायत जुने व्हिडीओ, जुनी डॉक्युमेंट्स बघून मूर्ती आणि प्रथांचा अर्थ लावायचा प्रयत्न करतायत. कसा विचार करतील ते !
९) विझून गेलेली चंद्रकोर - दुसऱ्याचं दुःख बघून कळवळणारी, रस्त्यावरच्या अनोळखी माणसांना मदत करायला धावणारी बायको सुरुवातीला हळव्या मनाची प्रेमळ वाटली होती. पण "अति झालं" की तेही त्रासदायकच. त्याचा उपाय जर आणखी त्रासदायक झाला तर.

१०) उपेक्षित गंगाजल - दुसऱ्या जातीची असल्यामुळे नव्या सूनबाईचं स्वागत सासरी फार मनापासून झालं नाही. पण शेजारच्या आदरणीय ब्राह्मण आजोबांनी तिचे उच्चशिक्षण आणि चांगली वागणूक बघून तिला मानाने वागवायला सुरुवात केली. मग त्याचा परिणाम सासरच्यांवर होईल का ? हा मान कायमस्वरूपी राहील का ?
११) प्रेमातली रिस्क - नाकासमोर चालणारा तरुण. आणि अनपेक्षितपणे त्याला करतंय कोणीतरी "प्रपोज". घेईल का तो "हो" म्हणण्याची "रिस्क"
१२) शमलेली शलाका - कॉलेज तरुण तरुणींचं एकतर्फी प्रेम, नकार, त्याचा सल आणि अनेक वर्षांनी पुन्हा एकदा गाठ.

काही गोष्टींची पानं वाचा म्हणजे लेखनशैलीची, अनुवादाची कल्पना येईल

"साळींदराचं गूढ" मधील एक प्रसंग

"उपेक्षित गंगाजल" मधील एक प्रसंग




"विकल्प की अविकल्प" मधील संवाद



अशा ह्या १२ गोष्टी. कथांचा रहस्यभेद न करता थोडक्यात सांगायचा प्रयत्न केला आहे. "साळींदराचं गूढ" , "लाडाची झुपली", "उपेक्षित गंगाजल" विशेष आवडल्या. "विकल्प की अविकल्प" मधला शेवट समजला नाही. तर "जातीचा गर्व" अर्धवटच संपली आहे असं वाटलं. बाकी गोष्टींचे विषय फार भारी असे नाहीत पण वाचायला रंजक आहेत. व्यक्ती आणि प्रसंग वर्णनं उत्सुकता वाढवणारी आहेत. योग्य शब्दांत वर्णन आहे, फापटपसारा नाही.

ह्या आधी मी ज्या बंगाली गोष्टी वाचल्या होत्या त्या रवींद्रनाथ किंवा त्याकाळातील लेखकांच्या होत्या. त्यामुळे बंगाली गोष्ट म्हटल्यावर १०० वर्षांपूर्वीचा बंगाल डोळ्यांसमोर ठेवून मी वाचायला सुरुवात केली आणि एकदम आधुनिक उल्लेख आल्यावर लक्षात आलं की ह्या चालू काळातल्या गोष्टी आहेत. मग एक फरक जाणवला कि जुन्या गोष्टींतून जसा त्यावेळच्या बंगालचं चित्र एक चित्र - धूसर का होईना - पण उभं राहत होतं. तेव्हाचा निसर्ग, खास जीवनपद्धती, समाजव्यवस्था समजत होती. तसं ह्या पुस्तकात झालं नाही. "बंगाली गोष्टींमधला बंगाल" बघण्याच्या माझ्या पूर्वग्रहामुळे माझा थोडा हिरमोड झाला. तसं म्हटलं तर ही जमेची बाजू आहे. वर्णनात थोडाफार फरक करून ह्याच गोष्टी पुणे, मुंबई, मद्रास, कुठेही दाखवता आल्या असत्या. कारण हे लिखाण "प्रांत-संकुचित"नाही. कुठलाही रसिक त्याच्याशी जोडून घेऊ शकतो.

बहुतांश अनुवाद चांगला झाला आहे. काही काही ठिकाणी अगदी शब्दश: भाषांतर झालं आहे. आमच्या गल्लीतले किंवा आमच्या परिसरातले लोक म्हणण्याऐवजी "पाड्यातले" लोक असा उल्लेख आहे. कदाचित हा शब्द बंगालीत वापरला जात असावा. पण मराठीत आपण "पाडा" म्हटलं कि "आदिवासी पाडा", गावाबाहेरची छोटी वस्ती असं दृश्य समोर येतं. पण इथे शहरांतलं वर्णन आहे. "मुखर्जी गृहिणीने लोकरीचा गोळा उचलला". असं वाक्य आहे. "मुखर्जी गृहिणी" ? त्या ऐवजी "सौ. मुखर्जींनी" किंवा "मुखर्जीबाईंनी" असं जास्त चांगलं वाटलं असतं का ? बंगाली लोक एकेमेकांना टोपणनावाने फार हाक मारतात. पण आपल्याला त्याची सवय नसल्यामुळे हे कोण नवीन पात्र गोष्टीत आलं असा गोंधळ क्षणभर उडतो. एका गोष्टीत "बुढीमाची आठवण आली" असं वाचल्यावर त्या बाईंना आपल्या आईची, आजीची आठवण आली असेल असा माझा समाज झाला. पण पुढे वाचत राहिल्यावर कळलं. त्यांच्या लहान मुलीचं हे टोपणनाव आहे! काही तळटीप देऊन किंवा अनुवादस्वांतत्र्य घेऊन "गंपू, चंपू, गोट्या, राजू" अशी आपल्या सवयीची टोपणनावं वापरता आली असती का 😄? आणि हो, गंमत म्हणजे "गोल्पे विभोर" म्हणजे काय हे काही पूर्ण पुस्तकात कळलं नाही.

तर असं हे पुस्तकाचं एकूण स्वरूप आहे. इतर भाषांतले प्रसिद्ध लेखन कसं आहे हे समजून घ्यायला चोखंदळ वाचकांना नक्की आवडेल.

———————————————————————————-
मी दिलेली पुस्तक श्रेणी :- जवा ( जमल्यास वाचा )
———————————————————————————-







———————————————————————————-
आवा ( आवर्जून वाचा )
जवा ( जमल्यास वाचा )
वाठीनावाठी ( वाचलं तर ठीक नाही वाचलं तरी ठीक )
नावाठी ( नाही वाचलं तरी ठीक )
———————————————————————————