रेषाटन (reshatan)

पुस्तक : रेषाटन (reshatan)
लेखक : शि.द.फडणीस (S.D. Phadnis)
भाषा : मराठी (Marathi)
पाने : १९५
ISBN : 978-81-7925-291-8


शि.द. फडणीस हे मराठी कलारसिकांना अतिशय परिचयाचं नाव. तुम्हालाही ते नक्कीच ठाऊक असेल. पण समजा आत्ता नाव नसेल लक्षात येत तरी त्यांची चित्रं मात्र तुम्ही नक्कीच पाहिली असणार. कदाचित त्या चित्राखालची चित्रकाराची सही तुमच्या बघण्यातून सुटली असेल म्हणून नाव लक्षात येत नसेल. पण ही काही व्यंगचित्रं, हास्यचित्रं बघा.

आता तुम्ही नक्की म्हणाल या शैलितली हास्यचित्रं बघितली आहेत. पुस्तकांच्या किंवा मासिकांच्या मुखपृष्ठावर, त्यांच्या अंतर्गत सजावटीत तर कधी चक्क शाळेच्या गणिताच्या पुस्तकात. शब्दांवाचून संवाद साधणारी, खुदकन्‌ हसायला लावणारी ही निर्विष विनोदी चित्रे आहेत शि.द. फडणीस यांनी काढलेली. "रेषाटन" हे त्यांचं आत्मचरित्र आहे.

या आत्मचरित्रात त्यांच्या जन्मापासून २००९-१० पर्यंतचं पूर्ण आयुष्य त्यांनी आपल्यासमोर मांडलं आहे. बेळगाव जिल्ह्यातील एक लहान गावात बालपण, कोल्हापूरला प्राथमिक शिक्षण आणि चित्रकलेची आवड असल्यामुळे जे.जे.त शिक्षण झालं. पुढे कमर्शियल आर्टिस्ट म्हणून उमेदवारीच्या काळात हंस मासिकाचे संपादक अनंत अंतरकर यांच्याशी त्यांचा संबंध आला आणि त्यांचं आयुष्य बदललं. अंतरकरांनी शि.दंमधला व्यंगचित्रकार पारखला आणि शि.दंना गंभीर्याने याकडे बघायला सांगितलं. अंतरकरांनी  थेट दिवाळी अंकाच्या मुखपृष्ठावर व्यंगचित्र देण्याचा धाडसी प्रयोग केला. तोही १९५२ साली. लोकांना हा प्रयोग खूप आवडला. आणि व्यंगचित्रकार म्हणून शिदंचा प्रवास जोरात सुरू झाला. मुखपृष्ठे, पुस्तकांच्या आतली चित्रे, माहितीपत्रके, सेल्स मटेरियल इ. साठी हास्यचित्रांची कामं ते करू लागले. गंभीर विषयांच्या पुस्तकातला रुक्षपणा कमी करण्यासाठी त्यांना चित्र काढायला मिळाली; तर गणितासारख्या अमूर्त विषयही लहान मुलांना रंजक वाटावा अशी चित्र पाठ्यपुस्तकासाठी काढायची संधीही मिळाली. त्यांनी सरकारी कामंही केली. गंमत म्हणजे, सरकारी नियमानुसार सरकारी 
दस्तऐवजांमध्ये चित्रकाराचे नाव देत येत नाही. म्हणून चित्राखालची सही त्यांना काढायला लागली !! प्रत्येक कामाच अवाका निराळा, गरजा निराळ्या आणि त्या अनुषंगाने भेटणारी माणसं निराळी. शिदंनी हे वेगवेगळे अनुभव आपल्यासमोर मांडले आहेत. गणिताची पुस्तक करतानाचा अनुभव वाचून बघा.
(टीप : अधोरेषा माझ्या नाहीत. हे आधीच्या वाचकाचे व्यंग)

वर तुम्ही बघितलेली चित्रं बऱ्याच वर्षांपूर्वी काढलेली आहेत. पण आजही ती तितकीच ताजीतवानी आहेत. पुन्हा पुन्हा बघितली की पुन्हा पुन्हा हसू येतं. या अनुभवातूनच काही वर्षांपूर्वी शि.दंना या हास्यचित्रांचं प्रदर्शन भरवण्याच आग्रह होऊ लागला. त्यातून जन्माला आलं "हसरी गॅलरी" हे प्रदर्शन. हे प्रदर्शन कसं सुरू झालं, प्रदर्शनासाठी लागणारं साहित्य कसं त्यांनीच बनवलं, प्रदर्शनाला मिळालेला उदंड प्रतिसाद आणि इतकं होऊनही आतबट्ट्याचा ठरलेला व्यवहार याच्याही आठवणी पुस्तकात सविस्तर दिल्या आहेत. कलावंत आणि संयोजक अशा दुहेरी भूमिकेतून आनंद आणि त्रास दोन्ही त्यांना अनुभवायला मिळालं. नवीन शहरात जाताना चित्रांच्या पेट्या "माल" या सदरात मोडत असल्याने प्रत्येकवेळी जकातीसाठी काय नखरे केले गेले याचे विचित्र अनुभव पण त्यांनी सांगितले आहेत.

व्यंगचित्रं हे माध्यमच का निवडलं? हे माध्यम इतर चित्रकला शाखांपेक्षा गौण आहे का? तुम्ही राजकीय व्यंगचित्रे का काढत नाही? चित्र निर्मितीचा प्रवास कसा असतो? चित्र सुचतं कसं? तुमच्य चित्रातल्या माणसांचे चेहेरे का बदलले नाहीत ? या मुलाखतीत विचारल्या जाणाऱ्या प्रश्नांची उत्त्तरं दिली आहेत. पुस्तकाच्या ओघात त्यांनी त्यांच्या चित्रांची चाचेगिरी (पायरसी) आणि ती रोखण्यासाठी कॉपिराईटचा व मनधनाचा त्यांनी धरलेला हट्ट, दृश्य कलेच्या प्रकारांकडे बघायची पद्धत, कलेत होणारे बदल अशा तांत्रिक बाबींवरही भाष्य केलं आहे. उदा.
(मोठे करण्यासाठी फोटोवर क्लिक करा)

जुन्या पिढीतले, ज्येष्ठ कलाकार असूनही त्यांन नवीन तंत्रज्ञानाबद्दल, संगणकावरच्या चित्रकलेबद्दल भीति, आकस, अनादर मुळीच नाहि उलट त्याचं कौतुक आहे आणि त्याच्या चांगल्या बजू त्यांना आवडतात. उदा. ते म्हणतात.

पुस्तकाचा काही भाग वैयक्तिक डायरीसारखा अहे. त्यात त्यांचे परदेशी प्रवास आणि त्यांच्या परिवाराबद्दल त्यांनी लिहिलं आहे.

पुस्तकात नवे-जुने फोटो आणि व्यंगचित्रं भरपूर आहेत. काही चित्रांच्या जन्मकथा सांगितल्या आहेत. डायरी सदृश प्रकरणे सोडली तर सगळं पुस्तक रोचक, माहितीपर आहे. माझ्या सारखे जे चित्रकला प्रांतात प्रत्यक्ष/अप्रत्यक्ष काम करत नाहीत त्यांना हा व्यवसाय कसा चालतो याची एक झलक पहायला मिळेल. चित्रकार कसा विचार करतो हे त्याच्याच शब्दात वाचायला मिळेल. पुस्तक म्हणजे त्यांची प्रदीर्घ मुलाखतच आहे. असं वाटतं की त्यांनी अजून एक पुस्तक लिहावं ज्यात खूप चित्र आणि प्रत्येक चित्राची जन्मकथा सांगावी. कार्ण पुस्तक वाचताना वाटायला लागलं कि "चित्रस्य कथा रम्या".


https://www.facebook.com/S-D-Phadnis-1411068472494727/
http://www.sdphadnis.com/


----------------------------------------------------------------------------------
मी दिलेली पुस्तक श्रेणी  :- जवा ( जमल्यास वाचा )

----------------------------------------------------------------------------------


----------------------------------------------------------------------------------
आवा ( आवर्जून वाचा )
जवा ( जमल्यास वाचा )
वाठीनावाठी ( वाचलं तर ठीक नाही वाचलं तरी ठीक )
नावाठी ( नाही वाचलं तरी ठीक  )
----------------------------------------------------------------------------------

रंगांधळा (Rangandhala)

पुस्तक : रंगांधळा (Rangandhala)
लेखक : रत्नाकर मतकरी (Ratnakar Matakari)
भाषा : मराठी (Marathi)

पाने : १९७
ISBN : 978-81-7766-949-7

रत्नाकर मतकरींच्या गूढ कथांचा हा संग्रह आहे. 

कथा संग्रहाबद्दल लिहिताना थोडी पंचाईत होते. प्रत्येक कथा वेगळी असते. त्यामुळे एक-दोन कथांबद्दल लिहिले म्हणजे सगळ्या पुस्तकाबद्दल लिहिले असे होत नाही. प्रत्येक कथेबद्दल लिहिणेही योग्य वाटत नाही; कारण ते लिहिताना कथा काय आहे हे अप्रत्यक्षपणे सांगितले जाते. म्हणजे भावी वाचकाचा रसभंग व्हायचा आणि कलाकृती विनापरवाना तशीच सादर केल्याचा औचित्यभंग. त्यात जर गूढकथा असतील तर कथा काय आहे हे सांगणं म्हणजे गूढ फोडल्यासारखंच व्हायचं. म्हणून थोडक्यात आणि मोघम लिहितो आहे. कथांचे कुठले प्रकार दिसले ते सांगतो. म्हणजे पुरेशी कल्पना येईल.

जुनाट, एकाकी भयाण वास्तू; त्या वाड्यात पूर्वी घडलेल्या घटना -मृत्यू, अपघात, खून इ. आणि त्यात राहायला आलेल्या माणसांना येणारे त्यांचे अनुभव हे तीन चार कथांमध्ये आहे. तरीही प्रत्येक कथा वेगळी आहे, पुढे काय होईल याची उत्कंठा ताणून धरणारी आहे.

मृत्यूनंतरचं जीवन आणि त्या जीवनाचा जिवंत माणसांशी येणारा संबंध हा काही कथांचा मूलाधार आहे. मेलेली माणसं भुतांच्या, अदृश्य रुपात आपलं प्रेम, आपलं वात्सल्य कसं मिळवतील याच्या या कथा आहेत. मरणोत्तर जीवनाच्या अज्ञाताबद्दल सर्वांनाच कुतूहल असतं. प्रत्येक जण त्याबद्दल काहीनाकाही कल्पना बाळगून असेल. मतकरींसारखा प्रतिभावान आपल्यासमोर ही प्रतिसृष्टी उभी करतो.

काही गूढ कथा मनाचे खेळ दाखवणाऱ्या आहेत. माणसांना वेडेवाकडे भास होणे, विचित्र स्वप्न पडणे, पुढच्या-मागच्या घटना दिसू लागणे किंवा पात्रांचे स्वभावाच्या विपरीत वागणं यातून रहस्यमयता निर्माण केली आहे. या वैचित्र्यामागचं कारण हे गोष्टीत गूढच राहतं, पण असं खरंच घडलं तर काय भयानक स्थिती होईल या भीतीने अंगावर शहारे येतात. 

काही कथा या गूढ-आणि-कलाटणी प्रकारच्या आहेत. कथेत काहीतरी विचित्र घडतं. त्या पात्राच्या डोक्यावर परिणाम झाला असेल किंवा काहीतरी भुताखेतचाच प्रकार असेल असा आपण समज करून घेतो. आणि अचानक लेखक असा काही चकवतो की वास्तवही किती रहस्यमय असू शकतं हे बघून आपण अचंबित होतो.

असे प्रकार मला गोष्टींचे दिसले.

गोष्टीतली भुतं किंवा आत्मेही सर्वसाधारण मानवी देह/आकृती असणारे आहेत. उलटे पाय किंवा घाणेरडे चेहरे असं 90 च्या दशकातल्या भयमालिकांसारखे वर्णन कुठेच नाही. गोष्टींमध्ये भयरस आहे बीभत्सरस नाही. जो भाग गूढ, अनाकलनीय आहे तो तसा आहे पण बाकीच्या तपशिलात अतर्क्य असं काही नाही. रजनीकांतपट किंवा हॉलिवूड सायफाय पट यांच्या "सारखं काहीही हं श्री" म्हणायला लावत नाहीत. त्यामुळे "डोकं बाजूला ठेवून वाचा" असं नाही उलट "डोकं कामाला लावून वाचा", डोक्याला थोडा ताण देऊन कल्पना करून तर बघा असं म्हणावसं वाटतं. गोष्टीत जे अनाकलनीय आहे ते तसंच ठेवलेले आहे, पात्रांच्या संवादातून त्याला वैज्ञानिक, धार्मिक, श्रद्धांचा कुठलाही आधार द्यायचा प्रयत्न केलेला नाही. अंधश्रद्धा पसरवणे किंवा त्यांचं खंडन करणे या दोन्ही टोकांपासून दूर निखळ चमत्कृतीचा आनंद देणाऱ्या कथा मला वाटल्या. ७७ साली पुस्तकाची पहिली आवृत्ती प्रकाशित झाली आहे. पण त्या वेळच्या काळाचे, तंत्रज्ञानाचे फार संदर्भ नसल्याने ४० वर्षांनीही कथा जुन्या वाटत नाहीत. 

तुम्हाला अशा कथा वाचायला आवडत असतील तर पुस्तक आवडेलच. आधी अशा कथा नसतील वाचल्या तरी वाचा, कदाचित नवी आवड निर्माण होईल. आणि भीती वाटत असेल तर... किती वेगवेगळ्या प्रकारे भीती वाटू शकते याचा अनुभव घ्या. मी पण शक्यतो भयकथा, गूढकथा वाचत नाही. न जाणो एखादी भीती डोक्यात बसली तर, तसले काही मनाचे खेळ सुरू झाले तर.. या भीतीनेच वाचत नव्हतो. पण सगळ्या प्रकारचं वाचलं पाहिजे या विचारातून पुस्तक हातात घेतलं. वाचायला मजा आली. थोडा वेळ डोक्यात ते विचार राहतात हे मात्र खरं.

----------------------------------------------------------------------------------
मी दिलेली पुस्तक श्रेणी  :- 
गूढकथा आवडत असतील तर, आधी वाचल्या नसतील तर : आवा ( आवर्जून वाचा )
भीती वाटत असेल तर : झेवा (झेपल्यास वाचा) जवा ( जमल्यास वाचा )
----------------------------------------------------------------------------------



----------------------------------------------------------------------------------
आवा ( आवर्जून वाचा )
जवा ( जमल्यास वाचा )
वाठीनावाठी ( वाचलं तर ठीक नाही वाचलं तरी ठीक )
नावाठी ( नाही वाचलं तरी ठीक  )

----------------------------------------------------------------------------------

स्वामी विवेकानंदांची बोधवचने (Swami Vivekanandanchi Bodhavachane)

पुस्तक : स्वामी विवेकानंदांची बोधवचने (Swami Vivekanandanchi Bodhavachane)
संकल्पना : रामकृष्ण बुटेपाटील (Ramkrushna Butepatil)

मोडी लिप्यंतर : नवीनकुमार माळी (Navinkumar Mali)
ISBN : 978-81-935383-0-2

मोडी लिपी शिकण्यासाठीच्या पुस्तकाची ओळख मी काही दिवसांपूर्वी करून दिली होती. 

मोडी लिपी शिका सरावातून (Modi Script Learn & Practice) 

या पुस्तकाचे लेखक नवीनकुमार माळी हे मोडी प्रचारासाठी समर्पित वृत्तीने कम करत आहेत. मोडी शिकणाऱ्यांना वाचन सराव करता यावा यासाठी मोडीत पुस्तके असावीत यासाठी त्यांचा प्रयत्न चालू आहे. त्याचाच एक भाग म्हणून त्यांनी मोडी लिपीतील पहिले ई-पुस्तक त्यांनी प्रकाशित केले होते. त्याची ओळखही मी माझ्या ब्लॉगवर करून दिली होती. 

मोडी लिपीतील पहिले ईबुक आणि मोडीलिपीचा फाँट तयार करण्याचा प्रवास

या प्रयत्नमालेतले पुढचे पुष्प त्यांनी आता गुंफले आहे. "स्वामी विवेकानंदांची बोधवचने" हे पुस्तक १२ जानेवारी अर्थात विवेकानंद जयंतीच्या सुदिनी प्रकाशित झाले अहे. विवेकानंदांचीही ओळख कुणाला करून द्यायची गरज नाहीच. आणि नावावरूनच तुम्हाला कल्पना आली असेलच की हा बोधवचनांचा संग्रह आहे. त्यामुळे यावेळी हे परीक्षण अगदी थोडक्यात. पुस्तकाचे वैशिष्ट्य फक्त सांगतो.

या पुस्तकात विवेकानंदांची बोधवचने देवनागरी आणि मोडी अशा दोन्ही लिपींत दिलेली आहे. काही दिवसांपूर्वी या पुस्तकाच्या ईबुक आवृत्तीचेही प्रकाशन २७ फेब्रुवारीला अर्थात मराठी भाषा दिनी झाले आहे.
ईबुक गूगल प्ले बुक्स वर मोफत डाऊनलोड करून वाचता येईल त्यासाठी लिंक 

https://play.google.com/store/books/details?id=sndNDwAAQBAJ

ही २२ पानी पुस्तिका आहे. स्वामीजींच्या बोधवचनातून ज्ञान आणि मोडी वाचनाचा सराव असा दुहेरी फायदा अहे. बोधवचने देवनागरी लिपीतही असल्याने अजून मोडी न येणाऱ्यांनाही वाचता येईल.

नमुना म्हणून ईपुस्तकातील एक पान : 

------------------------------------------------------------------

मी दिलेली पुस्तक श्रेणी 

मोडी शिकणाऱ्यांसाठी  :- आवा ( आवर्जून वाचा )  

इतरांसाठी :- जवा ( जमल्यास वाचा )

------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------

आवा ( आवर्जून वाचा )

जवा ( जमल्यास वाचा )

वाठीनावाठी ( वाचलं तर ठीक नाही वाचलं तरी ठीक )

नावाठी ( नाही वाचलं तरी ठीक)

----------------------------------------------------------------------------------

Elon Musk:How The Billionaire CEO Of SpaceX and Tesla is shaping our future (एलॉन मस्क :हाऊ द बिलियनर सीईओ ऑफ स्पेसएक्स अ‍ॅंड टेस्ला शेपिंग अवर फ्यूचर)

माझा मित्र अमर पाठक याने लिहिलेले परीक्षण. त्याच्या परवानगीने आणि सौजन्याने, साभार सादर

पुस्तक : Elon Musk :How The Billionaire CEO Of SpaceX and Tesla is shaping our future (एलॉन मस्क : हाऊ द बिलियनर सीईओ ऑफ स्पेसएक्स अ‍ॅंड टेस्ला शेपिंग अवर फ्यूचर)
लेखक : Ashlee Vance (अ‍ॅश्ली वान्स)
भाषा : English (इंग्रजी)
पाने : ४००
Hardback ISBN: 9780753555620
Trade Paperback ISBN: 9780753555637


काही दिवसांपूर्वी एक बातमी आली होती की अमेरिकेतील प्रसिद्ध उद्योगपती एलॉन मस्क यांच्या SpaceX कंपनीच्या Falcon Heavy या आजपर्यंतच्या सर्वात जड आणि शक्तिशाली रॉकेट ने अवकाशात झेप घेतली. त्या रॉकेटमध्ये त्यांनी त्यांच्या Tesla या कंपनीची Roadster नावाची Electric कार पेलोड (पोचवायची आहे अशी वस्तू) म्हणून पाठवली. रॉकेटने यशस्वी उड्डाण केले व ती कार अलगद अवकाशात सोडली. तिचे व्हिडिओ viral झाले आणि लोकांमध्ये SpaceX विषयी अजून जास्त उत्सुकता निर्माण झाली. त्याच उत्सुकतेतून मी हे पुस्तक वाचायला घेतलं. एलॉन मस्क यांच्या जीवनावर अ‍ॅश्ली वान्स यांनी लिहिलेले हे पुस्तक आहे.

मस्क सध्या जगप्रसिद्ध असले तरी सगळ्या वाचकांना त्यांच्याबद्दल बरंच ठावूक असेल असं नाही. म्हणून आधी हा माणूस कोण आहे हे समजण्यासाठी पुस्तकात वाचलेल्या माहितीद्वारे थोडी ओळख करून देतो.

अमेरिकेतच नव्हे तर संपूर्ण जगात तंत्रज्ञानाची आवड असलेल्या युवकांवर सध्या एलॉन मस्क यांनी भुरळ पाडली आहे. त्यांच्या निर्णयाविषयी, त्यांच्या कंपनीमध्ये घडणाऱ्या प्रत्येक गोष्टींविषयी, उत्पादनाविषयी आज सर्वांमध्ये एक प्रकारची उत्सुकता दिसून येत आहे. याचे मुख्य कारण म्हणजे ज्या संकल्पनावरती मस्क यांच्या कंपनीमध्ये काम चालले आहे ते तांत्रिकदृष्ट्या क्रांतिकारी आहे. रॉकेट्स हे तंत्रज्ञान नवीन नाही परंतु आजपर्यंत रॉकेट्स अवकाशात सोडणे या क्षेत्रात फक्त मोठ्या मोठ्या देशांची मक्तेदारी होती परंतु पहिल्यांदाच कुठल्यातरी एका कंपनीने ही किमया करून दाखवली होती आणि तीही अतिशय कमी खर्चात. त्यामुळे ही घटना अभूतपूर्व अशी ठरते.

मध्यंतरी अजून अशीच एक बातमी आली होती, ज्यामध्ये Tesla या कंपनीच्या Roadster या इलेक्ट्रिक कार ने सर्वात वेगवान समजल्या जाणाऱ्या बुगाटी या पेट्रोल वर चालणाऱ्या कारला शर्यतीमध्ये मागे टाकले.  ही घटनाही क्रांतिकारीच होती कारण आजपर्यंत इलेक्ट्रिक कार्स या पेट्रोल वर चालणाऱ्या कार पेक्षा अत्यंत कमी ताकतीच्या, एखादे खेळणे वाटावे अश्या वाटत होत्या. तो समज Tesla ने खोडून काढला व गाड्यांच्या क्षेत्रात एक सशक्त, पर्यावरणासाठी कमी हानिकारक असा पर्याय उपलब्ध करून दिला. एलॉन मस्क हा कल्पक आणि दूरदृष्टीचा आहे व त्याने ही संधी आधीच ओळखून मागच्या दशकातच या क्षेत्रात काम करणारी कंपनी सुरू केली.दोन दशकांच्या अथक प्रयत्नानंतर आज त्याची स्वप्ने खरी होताना दिसत आहेत. 

तर अशा एलॉन बद्दल पुस्तकात खूप सविस्तर वाचायला मिळते. पुस्तकात काय काय वाचायला मिळालं हे पुढे मी सांगताना एलॉन बद्दलही अजून माहिती तुम्हाला मिळेलच.

एलॉन मस्क यांचे पूर्वज कॅनडाचे व जन्म दक्षिण आफ्रिकेतला. त्याचे बालपण आफ्रिकेत आणि बऱ्यापैकी श्रीमंत अशा कुटुंबात गेले. त्यांचे आजोबा, त्यांचे वडील हे दोघेही प्रचंड मोठी जोखीम घेऊन, त्यात झोकून देऊन काम करण्याच्या प्रकारातले होते आणि एलॉनवर त्यांच्या या गुणांचा मोठा प्रभाव जाणवतो. त्याच्या बालपणीचा विक्षिप्त स्वभाव, लहान असतानाच आई वडिलांचा झालेला घटस्फोट, वडिलांचा तुसडा स्वभाव याचा त्याच्या बाल मनावर परिणाम होत होता. लेखकाने त्याचे काही किस्से या पुस्तकात दिले आहेत. 

आपण सर्वांनीच लहानपणी परग्रहावर भ्रमंती करू शकणाऱ्या मानवाच्या काल्पनिक विज्ञानकथा वाचल्या आहेत त्याच प्रकारे एलॉन मस्क यांनाही लहानपणी अशाच प्रकारे Science Fiction वाचण्याचे वेड लागले होते. त्यातूनच त्यांना आपणही पुढे जाऊन अशाच प्रकारे काहीतरी जगावेगळे करावे, मानवाला सहजपणे परग्रहावरती जाता येता येऊ शकेल असे काहीतरी करावे असे वाटू लागले. परंतु हे स्वप्न बघितले आणि ते पूर्ण झाले इतके काही सोपे नाही याची त्यांना पूर्ण जाणीव होतीच. त्यासाठी त्यांनी प्रयत्न करायचे ठरवले, त्यासाठी प्रथम प्रचंड आर्थिक तरतूद करावी लागणार होती ज्याची त्यांना प्रथम तयारी करावी लागणार होती. त्यासाठी त्यांनी अमेरिकेची वाट धरली. अमेरिकेत त्याने स्टॅनफर्ड विद्यापीठामध्ये विज्ञानाची पदवी घेतली व नंतर काही दिवस कंपनी मध्ये काम करून स्वतः ची सॉफ्टवेअर कंपनी सुरू करण्याचा निर्णय घेतला आणि X.com नावाची कंपनी एका साध्या घरात त्याने आणि त्याच्या भावाने मिळून सुरू केली. X.com कंपनी ने त्याकाळचे आधुनिक असे Google Map सारखे सॉफ्टवेअर बनवले. पुढे त्यांनी Paypal या कंपनी सोबत merger केले त्यामध्ये एलॉन पुढे CEO झाला व Payapal कंपनी त्यांनी ebay ला विकून टाकली. हे सर्व करताना आलेल्या अडचणी, आव्हाने व त्यावर केलेली मात यांची लेखकाने विस्तृत मांडणी केली आहे. 

Paypal विकण्यामुळे एलॉन च्या संपत्तीत मोठी वाढ झाली जिच्यामुळे आता तो त्याच्या स्वप्नाचा पाठपुरावा करू शकणार होता.. त्याचे पहिले स्वप्न होते ते म्हणजे मानवाला इतर ग्रहावरती सहजपणे संचार करता यावा अशी Rockets technology बनवणे. त्यासाठी त्याने Paypal च्या पैशातून SpaceX ही कंपनी सुरू केली. जिच्यामध्ये त्यांनी अत्यंत कमी खर्चात रॉकेट्स बनवता यावे असे तंत्रज्ञान विकसित करण्यास सुरुवात केली. त्याचवेळेस एलॉनने आणखी एका Tesla नावाच्या Electric Cars बनवण्यासाठी सुरू झालेल्या Startup मध्ये गुंतवणूक केली आणि पुढे तो तिचाही CEO झाला.

आज जी SpaceXआणि Tesla कंपनीची प्रगती आपल्याला दिसते तिचा प्रवास म्हणजे गुंतवणूक केली, लोक कामाला लावले आणि रॉकेट्स किंवा विजेवर चालणाऱ्या मोटरी बनवल्या इतका साधा सोपा नाही. अत्यंत खडतर अवस्थेतून या कंपन्या गेल्या, अनेक अडचणींचा सामना त्यांना करावा लागला, कंपनीचे जे भागीदार होते त्यांच्याशी एलॉन चे संघर्ष झाले, त्याचवेळेस त्याचा बायकोसोबत घटस्फोटही झाला, कित्येक Rockets Launch चे प्रयोग अपयशी ठरले, इलेक्ट्रिक कारच्या बॅटरींचे स्फोट झाले, दोन्ही कंपन्या एकाच वेळेस Bankrupt होण्याच्या उंबरठयावर होत्या, एक वेळ अशीही आली की एलॉन दोन्हीं पैकी फक्त एकच कंपनी सांभाळू शकेल अशी परिस्थिती निर्माण झाली होती. अश्या परिस्थितीत कुठलाही सामान्य माणूस खचून जाऊन त्याने माघार घेतली असती परंतु हार मानेल तर तो एलॉन कसला! या सर्वांतून त्याने कसा मार्ग काढला आणि आजच्या सुस्थितीत या कंपन्यांना कसे आणले याची अत्यंत रंजक आणि विस्तृत माहिती लेखकाने पुस्तकात दिली आहे. 

पुस्तकात साधारणतः 2013-14 पर्यंतच्या घटना आहेत. लेखकाने हे पुस्तक संतुलितपणे लिहिलेले आहे. जरी या पुस्तकाचा नायक एलॉन असला तरीही लेखकाने त्याच्या नकारात्मक बाजूही तितक्याच स्पष्टपणे मांडल्या आहेत. कधी कधी पुस्तकात एलॉन हा खलनायकाप्रमाणेही भासू लागतो तर कधी युद्ध जिंकण्यासाठी सर्वस्व पणाला लावणारा एक आक्रमक योद्धा. एलॉनच्या विक्षिप्त स्वभावामुळे, त्याच्या अधिकारशाही गाजवण्याच्या पद्धतीमुळे, काहीही करून ठरलेलं काम पूर्ण करून घेण्यासाठी कंपनीतील सर्वांकडून अतोनात मेहनत करून घेण्याच्या स्वभावामुळे तो त्याच्या कर्मचाऱ्यांसाठी कधी कधी समोरून खलनायक वाटू लागतो तर त्याच वेळी दुसऱ्या बाजूने तो त्याच कर्मचाऱ्यांना कंपनीला भेडसावणाऱ्या आर्थिक विवंचनेची जाणीव होऊ न देता त्यांच्या पुढच्या पगाराची व्यवस्था लावण्यासाठी आटोकाट प्रयत्न करताना दिसतो. कर्मचारी जितके काम करतात त्यांच्याइतकेच; कधी कधी जास्तच तो स्वतः सुद्धा मेहनत घेताना दिसतो. ज्याप्रकारच्या जग बदलवणाऱ्या गोष्टींवर तो सध्या काम करत आहे व कमीत कमी वेळेत त्यांना जे उद्दिष्ट साध्य करायचे आहेत त्यासाठी कदाचित त्याला असं Hard Task Master बनावं लागत असू शकतं.

लेखक हा Columnist आणि Reporter आहे. त्याने NewYork Times , The Economist मध्ये काम केलेले आहे. त्याला माहिती देण्यास सुरूवातीला एलॉन ने खूप टाळाटाळ केली. परंतु त्याने एलॉन चा पिच्छा सोडला नाही. शेवटी एलॉन ने त्याला एके दिवशी बोलावून permission दिली. पुस्तक लिहिताना त्याने अनेकांचे interviews घेतले. ज्या लोकांनी एलॉन बरोबर काम केले त्याचे, त्याच्या घटस्फोटित बायकोचे , ज्यांच्याशी त्याचे भांडण झाले त्यांचे सर्वांचे. त्यामुळे एलॉनच्या सकारात्मक आणि नकारात्मक दोन्ही बाजू दिल्या आहेत. आणि हो, त्याने घटस्फोट झाल्यानंतर UK मधून Pride And Prejudice चित्रपटात काम केलेल्या , आपल्या पेक्षा 15 वर्षे लहान असलेल्या मॉडेल ला कसे पटवले व तिच्याशी लग्न केले; त्याच्या बयकोने त्याची प्रतिमा डागाळाण्याचा प्रयत्न कसा केला; हे पण दिले आहे. एवढ्या आकर्षक विषयावरच्या पुस्तकात छायाचित्रे मात्र नाहीत.

पुस्तक वाचताना थोड्या फार प्रमाणात रॉकेट सायन्स , इलेक्ट्रिक कार्स या तंत्रज्ञानाचीही ओळख होते परंतु याच्या जास्त खोलात जाण्याचे लेखकाने टाळले आहे आणि त्याचा वर वरचा संदर्भ दिला आहे. तंत्रज्ञानापेक्षा जास्त भर त्याने तंत्रज्ञान विकसित करताना आलेल्या अडचणी, अपयश व त्यातून काढलेला मार्ग यावर दिला आहे त्यामुळे जास्त टेक्नोसॅव्ही नसणाऱ्या लोकांना सुद्धा पुस्तक समजण्यास सोपे जाते. कधी कधी लेखक खूपच जास्त तपशिलात गेल्यामुळे काही गोष्टी जास्त लांबवल्यासारख्या वाटतात परंतु एकंदरीत पुस्तक छान लिहिले आहे आणि त्याचे वाचन हे सर्वांसाठी नक्कीच प्रेरणादायी ठरू शकेल. त्यामुळे हे पुस्तक नक्कीच वाचावे. 

------------------------------------------------------------
मी दिलेली पुस्तक श्रेणी  :- आवा ( आवर्जून वाचा )
------------------------------------------------------------


---------------------------------------------------------------------------------
आवा ( आवर्जून वाचा )
जवा ( जमल्यास वाचा )
वाठीनावाठी ( वाचलं तर ठीक नाही वाचलं तरी ठीक )
नावाठी ( नाही वाचलं तरी ठीक)
----------------------------------------------------------------------------------

QED (क्यूईडी)

पुस्तक : QED (क्यूईडी)
लेखक : Richard Feynman (रिचर्ड फेनमॅन )
पाने : १५२
भाषा : English (इंग्रजी )
ISBN : 978-0-140-12505-4

मी सध्या विज्ञान-तंत्रज्ञानविषयक काही वाचलं तरी ते संगणक क्षेत्राशी नवीन टेक्नोलॉजी वगैरे वाचन होते. कॉलेज सोडल्यापासून मूलभूत विज्ञानाचा अभ्यास सुटला आहे. म्हणून आग्रहपूर्वक काहितरी विज्ञान विषयक वाचायचा प्रयत्न करावा असं डोक्यात आलं. काही दिवसांपूर्वी स्टिफन हॉकिंग यांचं पुस्तक वाचलं होतं.  The Grand Design (द ग्रॅंड डिझाईन)-Stephen Hawking & Leonard Mlodinow (स्टीफन हॉकिंग आणि लिओनार्ड म्लॉदिनोव) त्यात "क्वांटम फिजिक्स", "क्वांटम इलेक्ट्रोडायनामिक्स" हे शब्द आले होते. त्यांनी सोप्या शब्दात समजवायचा प्रयत्न केला तरी फारच डोक्यावरून गेलं. तेव्हापासून हे शब्द डोक्यात घोळत होते. ऑनलाईन लायब्ररीत हे पुस्तक मिळालं. ज्या शास्त्रज्ञाच्या कामामुळे या क्षेत्रात मोठी प्रगती झाली, या संशोधनासाठी त्यांना आणि सहकाऱ्यांना १९६५ साली नोबेल पारितोषिक मिळालं होतं; ज्यांचा उल्लेख स्टिफन हॉकिंग यांनीही केलेला त्या रिचर्ड फेनमॅन यांचंच पुस्तक वाचायला मिळालं. From horse's mouth म्हणतात तसं. 

रिचर्ड फेनमॅन यांनी या विषयावर एक चार सत्रांची एक व्याख्यानमाला सादर केली होती. ती या पुस्तकात शब्दबद्ध केली आहे. श्रोता विज्ञानातला खूप मोठा जाणकार नसेल पण विज्ञानाबद्दल गोडी असणारी सामान्यव्यक्ती असेल या भूमिकेतून हा विषय सोप्या पद्धतीने समजावून सांगितला आहे. मुद्दा समजावून सांगणाऱ्या आकृत्या आहेत. फेनमॅन यांची वक्तृत्त्वशैली पण खुसखुशीत, हलकेफुलके विनोद करणारी आहे. गहन विषयाची मांडणी करताना श्रोता जागा आणि ताजातवाना राहील अशी तजवीज करत ते बोलतात. त्यामुळे त्यांचं पुस्तक वाचताना आपणही कंटाळून जात नाही.

क्वांटम इलेक्ट्रोडायनामिक्स म्हणजे इलेक्ट्रोन, फोटॉन (प्रकाशकण) यांची हालचाल आणी त्यांची स्थिती यांची शक्यता (probability) यांचा विचार करणे. एक इलेक्ट्रॉन एक फोटॉन प्रसारित किंवा संश्लेषित करेल याची शक्यता यांचा यांचा विचार करणे. या शक्यतांना बीजगणितात, बाणांच्या रूपाने आकृतीत बसवून निष्कर्ष काढणे. असं ढोबळमानाने म्हणू शकतो.

याच क्रियांमधून प्रकाश परावर्तन, अपवर्तन, मृगजळ, भिंगामधून प्रकाशाचं एकत्रीकरण, मृगजळ इ. नेहमी येणाऱ्या अनुभवांच्या मागचं कारण शोधून काढता येतं हे सप्रमाण सिद्ध केलं आहे. आपण शाळा-कॉलेजात शिकलेल्या बऱ्याच संकल्पनेलाही लेखक छेद देतो. "प्रकाशलहरी" असा शब्द आपण वापरतो. पण प्रकाश काहीवेळा लहरींसारखा तर काही वेळा कणांसारखे वागतो. प्रकाश फॉटोन्स (प्रकाशकणांचा) बनलेला आहे. प्रकाश सरळ रेषेत जातो असं आपण म्हणतो पण प्रत्यक्षात तसं काही नाही पण प्रकाशकण सगळ्या दिशांना पसरतात. पण एका बिंदूवर दिसणारे कण सरळ रेषेत येण्याची शक्यता जास्त असते म्हणून आपण ढोबळमानाने प्रकाश सरळ रेषेत जातो असं म्हणतो. निसर्ग खूप अनियमिततांनी भरलेला आहे. निसर्गाचीही "अ‍ॅब्सर्डिटी" का आहे हे कळत नाही पण त्याचं प्रारूप - मॉडेल मांडता येतं का याचा ऊहापोह केला आहे. असो! तुम्हाला पुस्तकाची साधारण कल्पना आली असेलच. मी जास्त सांगत नाही. कारण संदर्भरहित आणि थोडक्यात सांगायच्या नादात अर्धवट ज्ञानाने चूक होण्याचीच शक्यता जास्त.

या पुस्तकात शेवटी मूलद्रव्यांच्या आणूची रचना कशी असेल हे QED च्या मॉडेल मध्ये कसं बसतं याचा विचार आहे. कॉलेजमधून पास होईपर्यंत इतकंच शिकलेलो की की अणूचे केंद्र प्रोटॉन आणि न्यूट्रॉननी बनलेलं असतं तर त्याभोवती इलेक्ट्रोन फिरत असतात. या पुस्तकात या पुढची माहिती आहे. प्रोटॉन-न्यूट्रॉन पण अजून लहान कणांचे बनलेले असतात. ज्याला म्हणतात - क्वॉर्क (quark). त्यांचेही दोन प्रकार असतात. या क्वॉर्क मधलं आकर्षण असतं ग्लुऑन्स. त्याचेही कितितरी प्रकार असतात. हे आणि बरंच काही ... मी हे वाचताना मला असं वाटत होतं की मी अगदी नव्या शोधाबद्दल वाचत आहे. पण मग लक्षात आलं की हे फेनमॅन यांचं हे पुस्तक १९८५ साली प्रकाशित झालेलं आहे. त्याआधी हे शोध लागलेले आहेत. पण त्यानंतर २० वर्षांनंतर शिकूनही अभ्यासक्रमात याचा उल्लेख नव्हता. इतक्या सूक्ष्म पातळीवर जायचं नव्हतं म्हणून पुस्तक निर्मात्यांनी हा भाग समाविष्ट केला नाही का आपला अभ्यासक्रमच इतका जुनाट आहे, न कळे. पण अभ्यास्क्रमाचा दोष असेल तर मात्र भारत वैज्ञानिक प्रगतीत मागे का याचं एक कारण हे नक्की म्हणता येईल. माझ्या वैज्ञानिक मागासपणाची जाणीव करून देण्याच्या दृष्टिनेही हे पुस्तक मला आवडलं.

हे पुस्तक काही क्वांटम फिजिक्स वरचा अभ्यासग्रंथ नाही. पण या विषयात शिकणऱ्यासाठी विषयप्रवेश म्हणून पुस्तक चांगलं आहे. माझ्यासारखा जो विज्ञानाचा प्रत्यक्ष अभ्यास करत नाही त्याला या महत्त्वाच्या वैज्ञानिक संकल्पनेची बऱ्यापैकी तोंडओळख होईल. इतिहास, राजकारण, कथा, कादंबऱ्यात रमणाऱ्यांनी रुचिपालट म्हणून अशी पुस्तकं वाचायला पाहिजेत. "आमच्या वेदांत सगळं काही आहे" हे आत्मविश्वासाने म्हणायचं असेल तर या शोधांचं खंडन-मंडन वेदांच्या ज्ञानाने करता आलं पाहिजे. त्या दृष्टीने परंपरावाद्यांनीही हे पुस्तक वाचलंच पाहिजे.

------------------------------------------------------------
मी दिलेली पुस्तक श्रेणी  :- आवा ( आवर्जून वाचा )
------------------------------------------------------------


---------------------------------------------------------------------------------
आवा ( आवर्जून वाचा )
जवा ( जमल्यास वाचा )
वाठीनावाठी ( वाचलं तर ठीक नाही वाचलं तरी ठीक )
नावाठी ( नाही वाचलं तरी ठीक)
----------------------------------------------------------------------------------